De manier waarop tactiele prikkels verwerkt worden is per persoon verschillend. Ook de soort prikkel waar jij of jouw kind gevoelig dan wel ondergevoelig voor is, is verschillend. In dit artikel zoom ik in op de verwerking van zintuiglijke prikkels en het belang van tactiele prikkels op de groei en ontwikkeling bij kinderen.

Waarnemen van tactiele prikkels

We ontvangen informatie van ons tactiele systeem via onze huid (van kop tot teen) om dagelijkse gewaarwordingen te meten, zoals temperatuur, trillingen, druk, jeuk en pijn. Alles in jouw wereld wordt beïnvloed door de manier waarop jouw tactiele systeem het interpreteert … knuffels, kleding, het gras of zand onder je voeten, het voedsel dat je eet, de koffie die je drinkt. Al deze dingen hebben één ding gemeen … namelijk ‘aanraken’.

Graag laat ik je zien waarom het tactiele systeem zo’n belangrijk gebied is dat bij alle kinderen kan worden ontwikkeld. Immers met het tactiele systeem kunnen kinderen (en volwassenen) de wereld om hen heen voelen. Een gezond tactiel systeem zorgt voor vreugde en opwinding, terwijl problemen in de tactiele informatieverwerking veel frustratie kan veroorzaken. 

Wanneer je aan het woord ‘tactiel’  of ‘tast’ denkt, wat voor beeld komt dan in je op? Velen denken dan aan kinderen die bijvoorbeeld in het zand spelen, een dier aaien of met water spelen of een nieuw speelgoedje onderzoeken door aanraking. Of wat dacht je van een blote voetenpad?

Tactiele gevoeligheid

Het tactiele systeem helpt kinderen om de aanraking op de juiste manier te coördineren, organiseren en interpreteren. Wanneer spreek je over een probleem in de tactiele informatieverwerking? Van een probleem wordt gesproken wanneer een kind te veel of juist te weinig reageert op de tactiele prikkels. Zo registreert het ene kind een jongen die in de drukte tegen hem oploopt maar amper, hij heeft er geen last van. En heeft het misschien niet eens gevoeld. Er kan dan sprake zijn van tactiele ondergevoeligheid.

Tactiele prikkels bij dit kind komen maar beperkt binnen. Stel je hierbij voor dat alle informatie die in het brein binnenkomt via een trechter verloopt. Deze trechter staat erg strak afgesteld. Er worden maar weinig prikkels doorgelaten naar het brein. Het kind ontvangt hierdoor maar weinig zintuiglijke prikkels. 

Een ander kind kan in dezelfde situatie verstijven of gaan schreeuwen. Deze laat juist zien dat aanraking meteen geregistreerd wordt en deze komt ook nog eens hard binnenkomt. Er is bij dit kind sprake van een tactiele overgevoeligheid. Stel je hierbij voor dat alle informatie die in het brein binnenkomt door een kapotte trechter gaat. Dan komt alle zintuiglijke informatie (prikkels) tegelijk in het brein binnen. Het kind raakt als het ware overspoelt door deze vloed aan informatie.

Tactiel ondergevoelig?

Ik herinner me de momenten waarop mijn zoontje toen hij 3 was met enige regelmaat andere kinderen ineens vastpakte en stevig knuffelde hetgeen de ander op dat moment niet altijd kon waarderen. Ook werd eten heel lang met de vingers gedaan. Zijn tactiele systeem had op zo’n moment tactiele prikkels als input nodig. Sinds kort draagt hij de Texture broek van SAM. Deze broek bevat allerlei friemelelementen.

Mijn zoontje is vaak zoekende naar tactiele prikkels en lijkt ondergevoelig te zijn voor tactiele prikkels. Met ondergevoelig bedoel ik dat de informatie via de tast maar mondjes maat binnenkomt. Hij gebruikt dan ook graag een kauwsieraad gedurende dag om extra tactiele prikkels te ontvangen.

Ook vindt hij het heerlijk om stevig te knuffelen en anderen aan te raken. En hij geniet van sensopathisch spel en friemelmateriaal. De kauwketting zorgt ervoor dat hij in de klas nu minder de neiging heeft om andere kinderen aan te raken hetgeen voor zijn klasgenootjes, de juf en hemzelf meer rust brengt.

Tactiel overgevoelig?

En mijn dochter, als jong kind had ze voor het naar school gaan met regelmaat een huilbui, schreeuwen en paniek. Vaak om een sok die niet fijn voelde of een broek die te strak zat of een trui die ‘prikte’. In het begin dacht ik nog dat ze zich aanstelde.

Later ben ik me meer gaan verdiepen in sensorische prikkelverwerkingsproblemen en kon ik haar gedrag in een ander daglicht plaatsen. Zo ook de pijn die ze ervaart als ze zich een beetje stoot, er wordt dan moord en brand geschreeuwd.

Inmiddels weet ik dat dat haar pijnbeleving is. Ik kan dan ook makkelijker rustig blijven en weet dat er dan gelukkig niets ernstigs aan de hand is, maar ze wel troost nodig heeft. Bij haar is sprake van een overgevoeligheid voor tastprikkels. Dat wil zeggen dat een kleine prikkel bij haar sterk binnenkomt en haar al uit balans kan brengen. 

In onderstaand overzicht kun je zien of er bij je kind sprake is van overgevoeligheid dan wel ondergevoeligheid voor zintuiglijke prikkels. En soms zul je zien dat je kind op sommige prikkels ondergevoelig is en op andere vlakken overgevoelig.

Diepe druk en diverse texturen als tactiele prikkels

Het brein leert tactiele input te accepteren en verwerken in een bepaalde volgorde. Het tactiele systeem omvat het gehele netwerk van huid, inclusief de binnenkant van de mond. Het tactiele systeem is vrij complex en het zenuwstelsel verwerkt verschillende soorten tactiele input via verschillende paden naar de hersenen. Het kan dus zijn dat een kind één vorm van tactiele input prima kan verdragen, maar meteen van slag is door andere tactiele input. Diepe druk aanraking is de meest geaccepteerde vorm van tactiele invoer in het algemeen wat kinderen en volwassenen helpt kalmeren.

Hulpmiddelen voor diepe druk

Diepe druk kan worden bereikt via verschillende sensorische hulpmiddelen, zoals het gebruik van verzwaringsvesten, verzwaringskussens of verzwaringsknuffels. Maar ook bepaalde schommels en bepaalde stretch producten zoals de beweeg zak kunnen diepe druk bieden. [ Lees meer over diepe druk ] 

Leren wennen aan verschillende texturen

Als je het over het tast systeem hebt heb je het over het licht tot diep aanraken, maar je hebt ook nog de verscheidenheid aan texturen en de plaats op het lichaam waar de prikkel aangeboden wordt. Zo kan een kind wel omgaan met zand op de handen, maar niet met de voeten het zand willen aanraken. Met andere woorden, de hersenen ervaren de tast prikkel anders op basis van waar de input wordt ontvangen … zoals de handen of voeten, de rug, het gezicht, het hele lichaam of een combinatie daartussenin. 

Het brein leert om de tactiele input (dus de inkomende tactiele informatie) in een bepaalde volgorde te accepteren en verwerken. Het is ongelooflijk belangrijk om dit te beoordelen en dit proces te volgen om ongemakkelijke en mogelijke tegenslagen voor een tactiele prikkelverwerking te voorkomen. Dit is met name belangrijk voor kinderen die reeds een tactiele afweer laten zien. Denk hierbij aan de kieskeurige eters en mensen met voedingsuitdagingen.

Wat kun je doen om je kind te helpen omgaan met tactiele prikkels?

Heb je een kind met problemen in de tactiele prikkelverwerking? Het is het beste om je kind voorzichtig bloot te stellen aan tactiele prikkels. Ga hierin voorzichtig te werk. Volg onderstaande stappen en observeer hoe je kind reageert op elk ander aangeboden type textuur.

• Begin met het aanbieden van DROGE-texturen (rijst, pasta)
• Observeer je kind tijdens het spelen met rijst of droge pasta. Kijk of je kind tenminste 3 verschillende droge texturen accepteert en verdraagt ​​aan de handen en voeten.
• Ga vervolgens verder met de TUSSEN liggende texturen zoals kinetisch zand, klei, water beads of playfoam.
• Ga vervolgens aan de slag met MESSY texturen denk hierbij aan slijm, happy senso, glibbi, scheerschuim of papier mache.

Volledige lichaamstactiele activiteiten zijn ongelooflijk krachtig en therapeutisch voor het tactiele systeem en de sensorische integratie in het algemeen. Probeer alleen dan nieuwe texturen met je kind wanneer je kind er klaar voor is… dit is nog belangrijker als het gaat om ‘messy play’. Voor therapeuten zijn de set rainbow river stones van Weplay, de Muffik sensorische Puzzelmatten en de voel/tast cirkels van Silishapes een mooie aanvulling voor in de praktijk.

Vind je dit blog interessant? Deel het via sociale media