Als je bekend bent met de term ‘overprikkeling’, dan heb je wellicht al een idee wat prikkelverwerkingsproblemen zijn.Deze problemen worden soms ook sensorische informatieverwerkingsproblemen dan wel afgekort SI problemen genoemd.

Heeft jouw kind prikkelverwerkingsproblemen?

Kinderen met sensorische informatieverwerkingsproblemen (prikkelverwerkingsproblemen) kunnen bijvoorbeeld overgevoelig zijn voor beelden, geluiden, texturen, smaken, geuren en andere zintuiglijke invloeden. Zo kan bijvoorbeeld een uitstapje naar een speelgoedwinkel of het proberen van een nieuw gerecht in een restaurant een overweldigende ervaring voor je kind zijn.

Andere kinderen met sensorische informatieverwerkingsproblemen zijn juist onderhevig aan informatie die ze via de zintuigen ontvangen. Hetgeen weer tot andere problemen kan leiden. Problemen met sensorische informatieverwerking kunnen van invloed zijn op de sociale vaardigheden van een kind. [Hoe verwerkt jouw kind prikkels en jij? Lees het hier]

Prikkelverwerkingsproblemen kunnen problemen in de klas veroorzaken. Heb je vermoedens van prikkelverwerkingsproblemen bij je kind? [Lees hier de signalen die duiden op een verstoorde prikkelverwerking.]

Wat zijn sensorische informatieverwerkingsproblemen?

De hersenen ontvangen een gestage stroom van sensorische informatie (ook wel in de volksmond prikkels genoemd). Denk hierbij aan de geur van eau de toilette tot het gevoel van de naden van de sokken die niet fijn voelen. De meeste kinderen kunnen deze informatie (zintuiglijke prikkels) naar behoefte ‘filteren’. Ook kunnen zij omgaan met onverwachte prikkels zoals een knal op de speelplaats.

Maar kinderen met sensorische informatieverwerkingsproblemen kunnen overgevoelig of onderhevig zijn aan de wereld om hen heen. Wanneer de hersenen informatie ontvangen (zintuiglijke prikkels), geven zij betekenis aan zelfs de kleinste stukjes informatie. Het is een uitdaging om al die binnenkomende informatie georganiseerd te houden en hier vervolgens op de juiste manier op te reageren. Het lukt deze kinderen niet om de binnenkomende informatie te filteren en prioritteiten te stellen. Alle informatie komt even hard binnen. Zo kunnen kinderen in het algemeen soms kieskeurig of moeilijk zijn in hun gedrag en dus overprikkeling laten zien.

Maar kinderen met sensorische informatieverwerkingsproblemen kunnen zo emotioneel gevoelig zijn dat het hen belemmert in het uitvoeren van eenvoudige dagelijkse taken. Het stelt hen continu voor een uitdaging. Denk daarbij aan de naden van de sokken, die je kind blijft voelen, het blijft irriteren, deze kinderen kunnen deze informatie niet filteren en ‘parkeren’. Maar ook het tegenovergestelde kan voorkomen zoals een hoge pijngrens hebben en zich onvoldoende realiseren wanneer ze zich in een gevaarlijke situatie bevinden. Dit wordt ook wel onderprikkeling genoemd.

Wat veroorzaakt nu eigenlijk sensorische informatieverwerkingsproblemen?

Er zijn geen grootschalige onderzoeken naar problemen met sensorische verwerking, dus de oorzaken zijn niet bekend. Maar onderzoekers beginnen met het gebruik van hersentechnieken om biologische redenen te onderzoeken. Een recente studie wees op verbindingen tussen bepaalde delen van de hersenen die van invloed kunnen zijn op hoe sensorische informatie wordt verwerkt. Maar er is niet genoeg wetenschappelijk bewijs om conclusies te trekken.

Wat zijn de symptomen van sensorische verwerkingsproblemen?

Symptomen van sensorische verwerkingsproblemen kunnen varieren van mild tot ernstig.

Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:

Overgevoeligheid: Overgevoelige kinderen kunnen extreem reageren op harde geluiden of ze kunnen geluiden waarnemen die anderen niet horen. Ze vinden het misschien niet leuk om aangeraakt te worden, zelfs niet door volwassenen die ze kennen. Ze kunnen bang zijn in een drukke winkelstraat, terughoudend zijn om te spelen op speeltoestellen en zich zorgen maken over hun veiligheid (zoals angst om te vallen) zelfs als er geen echt gevaar is. [Lees onze tips over overgevoeligheid]

Hypogevoeligheid: Hypogevoelige (of ondergevoelige) kinderen missen gevoeligheid voor hun omgeving. Ze kunnen een hoge tolerantie voor of onverschilligheid voor pijn hebben. Je herkent ze aan hun hoge pijngrens. Ze zijn veelal zoekende naar zintuiglijke prikkels. Hetgeen zich kan uiten in voortdurend mensen of dingen moeten aanraken, zelfs als dat niet gepast is. Denk hierbij aan voorwerpen in de mond steken (kauwen op kleding of potloden). Deze kinderen kunnen ook moeite hebben met persoonlijke ruimte of onhandig en ongecoordineerd zijn. Het zijn de kinderen die constant in beweging zijn en risico’s nemen op de speelplaats, waarbij ze per ongeluk andere kinderen schade toebrengen tijdens het spelen.

Het is niet zo dat je kind alleen of overgevoelig of ondergevoelig is voor zintuiglijke informatie. Sommige kinderen met sensorische informatieverwerkingsproblemen vertonen namelijk tekenen van zowel overgevoeligheid als ondergevoeligheid. Ze kunnen bijvoorbeeld extreem reageren op verandering in hun omgeving, zo voelen ze zich prima in hun veilige thuissetting en kunnen ze totaal ‘overprikkelt’ raken in een drukke winkelstraat. Deze momenten van overprikkeling waarin je kind instort kunnen eng zijn voor ouders en kinderen, omdat kinderen die overgevoelig zijn, moeite kunnen hebben om te stoppen als ze eenmaal zijn begonnen.

Welke vaardigheden worden beinvloed door problemen met sensorische informatieverwerking?

Voor kinderen met sensorische informatieverwerkingsproblemen kan het omgaan met prikkels (zintuiglijke informatie) frustrerend en verwarrend zijn. Het kan het aanleren van vaardigheden negatief beinvloeden.

• Weerstand tegen verandering en moeite met focussen

Het kan een strijd zijn voor kinderen met prikkelverwerkingsproblemen om zich aan te passen aan een nieuwe omgeving of situatie. Het kan lang duren voordat ze zich kunnen overgeven aan een activiteit. Ze voelen zich eerder gestrest wanneer ze worden gevraagd om te stoppen met wat ze doen en iets nieuws te beginnen.

• Problemen met motoriek

Kinderen die te gevoelig zijn voor aanraking kunnen het hanteren van voorwerpen vermijden. Dit is een probleem, omdat het spelen met en manipuleren van objecten een cruciaal onderdeel is van de ontwikkeling. Het helpt om andere motorgerelateerde taken te beheersen, zoals het vasthouden van een potlood of het dichtknopen van kleding en het strikken van veters. Ze kunnen onhandig lijken door een slecht lichaamsbewustzijn.[lees hier onze tips om de grove motoriek te stimuleren]

• Gebrek aan sociale vaardigheden

Overgevoelige kinderen kunnen zich angstig en geirriteerd voelen in de omgang met andere kinderen, waardoor het moeilijk is om te socialiseren. Ondergevoelige kinderen kunnen juist te ruw zijn voor anderen. Hierdoor ontstaat de kans dat andere kinderen ze op de speelplaats vermijden of van verjaardagsfeestjes uitsluiten. 

• Slechte zelfbeheersing

Kinderen die zich angstig of overmatig gestimuleerd voelen, kunnen moeite hebben om hun impulsen te beheersen. Ze kunnen plotseling wegrennen of een luidruchtig nieuw speeltje opzij gooien zonder ermee te spelen. [Lees onze tips over leren uiten van emoties bij kinderen met prikkelverwerkingsproblemen]

Hoe worden sensorische informatieverwerkingsproblemen gediagnosticeerd?

Problemen in de sensorische informatieverwerking kunnen in beeld gebracht worden middels de Sensory Profile. Dit is een vragenlijst die gehanteerd wordt door S.I. therapeuten en ook steeds meer orthopedagogen en psychologen hebben basiskennis van sensorische informatieverwerkingsproblemen. Het is geen officiele diagnose volgens de DSM IV zoals bijvoorbeeld ADHD en autisme.

Kinderen met ADHD vertonen vaak tekenen van sensorische informatieverwerkingsproblemen, maar een kind met sensorische informatieverwerkingsproblemen voldoet mogelijk niet aan de criteria voor het hebben van ADHD. De meeste kinderen met autismespectrumstoornissen hebben sensorische informatieverwerkingsproblemen, maar niet alle kinderen met sensorische verwerkingsproblemen vertonen tekenen van een autismespectrumstoornis.

Hoe kunnen professionals jouw kind helpen wanneer er sprake is van sensorische informatieverwerkingsproblemen?

Zodra blijkt dat er bij jouw kind sprake is van sensorische informatieverwerkingsproblemen, dan kun je gericht op zoek gaan naar behandeling.
Ergotherapie kan kinderen met sensorische problemen minder overbelast laten voelen en leren omgaan met uitdagende situaties.

Bekijk ook eens onze database voor een therapeut in de buurt

Wat kan thuis gedaan worden voor sensorische verwerkingsproblemen?

Het opvoeden van een kind met sensorische informatieverwerkingsproblemen is geen gemakkelijke taak. Je kind is mogelijk weinig flexibel en volhardend en heeft wellicht moeite om zijn gedrag te beheersen.

Toch zijn er manieren waarop je je kind kunt ondersteunen en het leven voor beiden gemakkelijker kunt maken. Hier zijn enkele tips om te proberen.

1. Leer zoveel als je kunt over prikkelverwerking

Door boeken te lezen over prikkelverwerkingsproblemen, je aan te sluiten bij lotgenotencontacten. [ Bekijk hier een paar boekentips.]

2. Houd de gedragsproblemen van je kind bij in een schema.

Het leren kennen van de patronen kan jou helpen te anticiperen op moeilijke situaties voor je kind.

3. Help je kind te leren wat ze prettig vindt en welke activiteiten je kind tot rust kunnen brengen bij dreiging tot overprikkeling.

Zorg voor plaatsen waar ze zich veilig kan voelen en toch deel uitmaakt van het spel met leeftijdsgenoten of broers en zussen. Je kunt haar ook coachen op manieren om te ‘ontsnappen’ aan situaties voordat het uit de hand loopt. Gebruik hierbij je opgedane kennis om herhaling van situaties te voorkomen. Als het lawaai en de drukte van zaterdag in de winkelstraat je kind bijvoorbeeld angst bezorgen, neem je kind dan op een rustigere dag mee naar de winkelstraat. Heeft je kind snel last van harde geluiden, laat je andere kinderen dan niet in dezelfde ruimte spelen met luide muziekinstrumenten. Is je kind gevoelig voor bepaalde visuele prikkels of juist voor tactiele prikkels, dus hoe kleding bijvoorbeeld aanvoelt, neem dit dan serieus en zoek naar passende oplossingen voor je kind.

Bekijk hier onze hulpmiddelen die je kind tot rust kunnen brengen